به نقل از «ایران اکونومیست»

شاید پای «مصلحت » در میان باشد

تاریخ انتشار: ۲ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۹۰۵۲۹۶

با پیچیده شدن مناسبات جهانی، تصمیم‌گیری در حوزه سیاست خارجی نیز از قالب‌ها و مدل‌های متعددی پیروی می‌کند تا بتواند منجر به تصمیم بهینه شود.

 تصمیمی که گاه با تاخیر اتخاذ و منجر به از دست رفتن فرصت‌ها و در عین حال بروز تهدیدهای جدید می‌شود و می‌تواند یک موضوع را تبدیل به مساله، معضل و چالش برای سیاست خارجی کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با این حال پیش از فرآیند تصمیم‌گیری، خود مفهوم سیاست خارجی از اصول و مبانی خاصی پیروی می‌کند که بازتاب‌دهنده الگوهای فرهنگی، دیدگاه‌های رهبران و تجربیات تاریخی کشورها در برخورد با مسائل و موضوعات مبتلا به در حوزه روابط خارجی است. عناصر و مولفه‌هایی که در شرایط بن‌بست، می‌تواند زمینه‌ساز گشایش در سیاست خارجی و حل پرونده‌های آن باشد.
شاید پای «مصلحت » در میان باشد
سه اصل محوری

در این چارچوب سه اصل «عزت، حکمت و مصلحت» اصول محوری و ثابتی هستند که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر این سه اصل بنا نهاده شده‌است. همچنین کلیه ارتباطات بین‌المللی و فصول سیاست خارجی برنامه‌های توسعه کشور و سند چشم‌انداز بیست ساله ۱۴۰۴ بر این سه اصل استوار هستند. تاکید بر این سه مفهوم از این حیث واجد اهمیت ضروری است که تشکیل دهنده و هدایت‌کننده سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. عمل به اصول عزت، حکمت و مصلحت نقش تعیین‌کننده‌ا‌‌ی در تنظیم راهبردها، اهداف و روابط خارجی ایران به‌صورت دوطرفه و عادلانه وتامین منافع ملی کشور دارد و عدم‌التزام به آنها باعث شکل‌گیری روابط یک‌طرفه و سلطه‌آمیز بر کشور می‌شود.

در چنین فضایی اینکه ارتباط این سه اصل با یکدیگر چگونه است و مهم‌تر از آن کدام یک اولویت سیاست خارجی کشور است؟ می‌تواند معانی متفاوتی برای اخذ تصمیم در حوزه سیاست خارجی داشته باشد. در واقع پررنگ شدن یکی از این عناصر در بازه‌های زمانی متفاوت، دلالت‌های متفاوتی نیز برای سیاست خارجی در مواجهه با چالش‌ها و تبدیل آنها به فرصت دارد.
الگوی فرهنگی

«گراهام فولر» نویسنده و تحلیلگر سیاسی آمریکایی در کتاب معروف خود به نام قبله عالم به الگوهای فرهنگی حاکم بر سیاست خارجی ایران اشاره می‌کند. در واقع چارچوب تحلیلی این کتاب به فرهنگ سیاسی در ایران نزدیک‌تر است. به نظر فولر فرهنگ ایرانی، فرهنگی است که به نظر وی کمتر با اعتدال سر سازش دارد، این موضوع همراه با اشتیاق، باعث پذیرش خطراتی شده که منشأ رمانتیک داشته است. فولر معتقد است در دوره حکومت پهلوی، اصل مذاکره را نشانه بده‌‌بستان نمی‌دانستند و معمولا وقتی چانه‌زنی صورت می‌گرفت که در موضع ضعف قرار می‌گرفتند. با این حال گراهم فولر از این ادعای خود نتیجه‌گیری سیاسی کرده و به دنبال تبیین سیاست خارجی ایران و ضدیت با غرب در دوران پس از انقلاب است.

 

اما برخلاف نظر فولر، الگوهای فرهنگی و چارچوب و قالب آن می‌تواند روزنه جدیدی را ایجاد کند. در شرایط کنونی که سیاست خارجی ایران با مسائل و مشکلاتی در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله برجام و بحران اوکراین مواجه است و تاثیرات آن به شکل افزایش فشار و اعمال تحریم‌ها خود را در ساحت اقتصاد و معیشت مردم از جمله رکود، تورم و افزایش سایر مولفه‌های اقتصادی بازتاب داده است، این پرسش حائز اهمیت است که در شرایط کنونی تاکید بر کدام اصل از اصول سه‌گانه می‌تواند منجر به گشایش و حل مسائل مبتلا به در سیاست خارجی باشد. پیش‌تر نیز در اواخر دهه ۸۰ شمسی که ایران با اجماع شرق و غرب ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل قرار گرفت و تحریم‌های گسترده‌ای علیه آن اعمال شد، مقام معظم‌رهبری با تاکید بر نرمش قهرمانانه در سیاست خارجی که بازتابی از اصول حکمت و مصلحت بود، زمینه گشایش در پرونده هسته‌ای ایران را فراهم کرد که پس از چند سال مذاکره در تیر ماه ۱۳۹۴ منجر به توافق برجام میان ایران و ۱+۵ شد. مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا بر سر عراق در اواسط دهه ۸۰ شمسی نیز شاهد دیگری بر اصل مصلحت در سیاست خارجی ایران بوده است.

اگرچه این توافق در نهایت با انتقادات زیادی در داخل مواجه شد و الزاما منطبق با تمامی شروط و دغدغه‌های مطرح شده نبود، اما برای نزدیک به یک دهه توانست یکی از اصلی‌ترین چالش‌های سیاست خارجی ایران را حل و فصل کند و زمینه گشایش و بهره‌مندی مردم از اثرات آن را فراهم کند. رجوع به آمارهای اقتصادی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ قبل از خروج ترامپ از برجام، نشان‌دهنده ثبات قیمت ارز، تورم کنترل شده و افزایش قدرت خرید مردم و در عین حال سهولت فروش نفت و دریافت ارزهای حاصل از آن به اقتصاد کشور بوده است.

ارجاع دوباره

در شرایط کنونی که قیمت برخی متغیرهای اقتصادی در طول یک‌سال گذشته افزایش داشته و تورم سالانه نیز به ۴۲‌درصد رسیده است و از آن مهم‌تر قدرت خرید مردم حتی به نسبت ماه‌های گذشته هم روند کاهشی داشته است، این پرسش مجددا در حال نمایان شدن است که آیا اصل مصلحت می‌تواند مجددا به گشایش در سیاست خارجی و به‌خصوص در پرونده برجام منجر شود. هر چند برخی از نخبگان و تحلیلگران نیز معتقدند حل مساله اوکراین در شرایط کنونی فوریت بیشتری از برجام دارد و اروپایی‌ها تا زمانی که مساله اوکراین حل و فصل نشود به مذاکرات احیای برجام باز نخواهند گشت. با این حال به فرض اهمیت و فوریت برجام، در پیش گرفتن اصل مصلحت از سوی ایران می‌تواند به احیای این توافق کمک کند. بروز برخی سیگنال‌ها از سوی وزیر خارجه ایران مبنی بر اینکه آماده‌ایم تا توافق را به نتیجه روشنی برسانیم، نشان می‌دهد که این مصلحت‌طلبی در نزد مقامات ایران وجود دارد.

در تازه‌ترین اظهارنظر نیز اسماعیل کوثری نماینده تهران تاکید کرده که اگر برجام دوباره ادامه پیدا کند که ما آن را صد‌در‌صد قبول داریم، غربی‌ها بیایند و به تعهدات خود عمل کنند و تحریم‌‌‌ها را بردارند تا مذاکره صورت بگیرد و ادامه پیدا کند. همچنین به فرض صحت اخباری که از دیدار نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و سفیر ایران در سازمان ملل منتشر شده، نشان می‌دهد که این آمادگی از سوی ایران برای بازگشت به برجام وجود دارد.
برجام به‌روز شده؟

با این حال به نظر می‌رسد که این اظهار آمادگی همچنان منطبق بر بسته پیشنهادی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ماه اوت است که تهران در آن مقطع به آن پاسخ مثبت نداد و در شرایط کنونی و به زعم غربی‌ها متاثر از ناآرامی‌ها در ایران و جنگ اوکراین از دستور کار خارج شده و روی آن تمرکزی ندارند. بنابراین هرگونه انعطاف بر مبنای اصل مصلحت باید بر اساس لحاظ کردن متغیرهای جدید باشد تا بتواند خواسته‌های طرفین را در شرایط توازن قرار دهد. طبیعتا بدون چنین زمینه‌ای، بعید است که غرب حاضر باشد به میز مذاکره بر مبنای بسته جوزپ بورل بازگردد. به‌ویژه که آمریکایی‌ها بر اساس ادراکی که از روند همکاری‌های ایران و روسیه در جنگ اوکراین پیدا کرده‌اند، به‌دنبال برجام به‌روزشده هستند.

دنیای‌اقتصاد

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: سیاست خارجی ایران سیاست خارجی شرایط کنونی اصل مصلحت سه اصل

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۹۰۵۲۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سرکوب جنبش‌های اعتراضی دانشجویان حامی فلسطین جلوه حقوق بشر آمریکایی است

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای زنجان؛ حجت الاسلام و المسلمین خاتمی در خطبه‌های این هفته نماز جمعه شهر زنجان با بیان اینکه دشمنان ادعای حقوق بشر دارند، گفت: در آمریکا به ۷۰ دانشگاه با نیروی نظامی حمله ور شده‌اند، در صورتی که در مجامع حقوقی، نیرو‌های نظامی و انتظامی حق ورود به مراکز علمی را ندارد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ۱۸ اردیبهشت و امضای برجام، افزود: آمریکا خود را به دیوانگی زد و برجام را پاره کرد، در همین برجام آمده بود که اگر آمریکا به تعهدات خود عمل نکند، ایران مجاز است به تعهداتی که داده عمل نکند و قدم به قدم عقب نشینی کند بنابراین اگر قرار بر این بود که کشور مقابل به تعهدات خود عمل کرد ایران نیز به تعهدات خود عمل کند.

نماینده ولی فقیه در استان با بیان اینکه این اقدام ایران مقابل آمریکا یعنی ایستادگی در برابر طاغوت بود، گفت: در مجلس، وزارت خارجه، سازمان نیروی انرژی هسته‌ای نوشته شده است، اگر آن ها متعهد به تعهدات خود نشوند ما یک قدم بیشتر از قول‌هایی که داده‌ایم پیشروی خواهیم کرد.

امام جمعه زنجان افزود: ما از اول گفته بودیم که آمریکا و هم‌پیمانانش به عهد خود وفا نمی‌کنند و در طول ۴۰ سال نیز این بدعهدی خود را نشان داده بودند.

حجت‌الاسلام خاتمی در بخشی دیگر با اشاره به روز جهانی صلیب سرخ و هلال‌احمر گفت: ایران در این رابطه با تمام قدرت در منطقه درحال نقش‌آفرینی است.